Artykuł
PROGRAM WYCHOWAWCZO - PROFILAKTYCZNY
SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. IGNACEGO ŁUKASIEWICZA
W PADWI NARODOWEJ
ROK SZKOLNY 2024/2025
Spis treści:
- Wstęp
- Podstawa prawna
- Założenia Programu Profilaktyczno-Wychowawczego
- Cele i zadania wychowawcze szkoły
- Wzór osobowy ucznia
- Zadania nauczycieli
- Powinności wychowawców i ich kompetencje
- Współpraca z rodzicami
- Obszary realizacji Programu Profilaktyczno- Wychowawczego
- Działalność Wychowawcza Samorządu Uczniowskiego
- Zadania i sposoby realizacji Programu Profilaktyczno- Wychowawczego
- Ewaluacja Programu Profilaktyczno- Wychowawczego
- Ustalenia końcowe
I. WSTĘP
Dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia. Powinno być w pełni przygotowane do życia w społeczeństwie, jako indywidualnie ukształtowana jednostka, wychowana w duchu pokoju, godności, wolności, tolerancji, równości i solidarności.
Naukę należy ukierunkować na rozwijanie zdolności umysłowych i fizycznych dziecka, wyrabianie szacunku dla jego rodziców i dla praw człowieka oraz na kształtowanie wrażliwości na problemy otaczającego świata.
Wychowanie stanowi integralną całość z nauczaniem i należy do priorytetowych zadań szkoły. Ma ona obowiązek umożliwić uczniom zdobywanie wiedzy i umiejętności potrzebnych do kontynuacji nauki oraz rozwój moralny i duchowy. Zadaniem szkoły jest ponadto stworzenie dobrych warunków do pracy, prowadzenie różnorodnych form zajęć obowiązkowych i pozalekcyjnych, stworzenie systemu oceniania i motywowania do pogłębiania wiedzy i kształtowania umiejętności.
II. PODSTAWA PRAWNA
Podstawę prawną Szkolnego Programu Profilaktyczno- Wychowawczego stanowią następujące aktualne dokumenty:
- Konstytucja RP
- Ustawa o Systemie Oświaty
- Karta Nauczyciela
- Podstawa Programowa
- Statut Szkoły
III. ZAŁOŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYCZNO- WYCHOWAWCZEGO
- Rodzice posiadają pierwotne i największe prawa wychowawcze w stosunku do swoich dzieci. Nauczyciele wspierają rodziców w dziedzinie wychowania.(Konstytucja RP art.48usll). Szkoła dąży do wszechstronnego rozwoju ucznia: fizycznego, umysłowego, emocjonalnego, moralnego i duchowego.
- Wszyscy pracownicy szkoły oraz rodzice i uczniowie włączają się do realizacji Szkolnego Programu Profilaktyczno- Wychowawczego. Zasadą wszystkich członków wspólnoty szkolnej jest brak obojętności wobec problemów wychowawczych. Nauczyciele w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych mają obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia (art.4 ustawy o systemie oświaty).
- Nauczanie i wychowanie za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata (Preambuła do Ustawy o Systemie Oświaty)
- Szkoła jest miejscem, które umożliwia wszechstronny rozwój osobowości ucznia, dzięki harmonijnej realizacji zadań w zakresie nauczania, kształtowania umiejętności i wychowania. Szkoła ma być zatem: bezpieczna, atrakcyjna i lubiana.
Bezpieczna – to znaczy wolna od zagrożeń dla zdrowia fizycznego, psychicznego i duchowego, ale także taka, w której dziecko bez lęku szuka odpowiedzi na nurtujące go pytania, potrafi odkryć swoje mocne strony i rozwijać je przy pomocy wychowawcy, umacnia wiarę we własne siły i w zdolność osiągania wartościowych i trudnych celów.
Atrakcyjna – czyli oferująca takie zajęcia edukacyjne i wychowawcze, które będą służyły harmonijnemu rozwojowi fizycznemu i psychicznemu dziecka wychodząc naprzeciw jego naturalnym potrzebom i zainteresowaniom wynikającym z życia w rodzinie, regionie, kraju.
Lubiana – taka, z którą utożsamia się każdy członek społeczności szkolnej, do której dziecko przychodzi z radością i aktywnie uczestniczy w jej życiu. Zasadą, według której nauczyciele wspierać będą obowiązki rodziców, winno być hasło: kochać i wymagać.
- Tworzenie Programu Profilaktyczno- Wychowawczego zostało poprzedzone diagnozą sytuacji wychowawczej poprzez:
- Obserwacje uczniów na zajęciach dydaktycznych, poza lekcyjnych, wycieczkach, uroczystościach szkolnych, w bibliotece szkolnej, na korytarzach w czasie przerwy, itp.
- Analizę dokumentacji pedagoga szkolnego.
- Analizę sytuacji wychowawczej w szkole.
- Rozmowy z rodzicami, uczniami, nauczycielami.
Zdiagnozowane problemy występujące w szkole:
- Opuszczanie zajęć lekcyjnych, spóźnienia, wagary.
- Przypadki przemocy, zwłaszcza psychicznej, występujące wśród uczniów, wandalizm.
- Palenie papierosów, spożywanie alkoholu.
Przyczyny występujących problemów:
- Brak osiągnięć szkolnych skutkujący absencją na zajęciach.
- Kryzysy rozwojowe mogące mieć wpływ na realizację obowiązku szkolnego.
- Niezadawalający poziom umiejętności społecznych uczniów.
- Niezaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych przez rodziców- miłości, bezpieczeństwa, akceptacji.
- Niski poziom wykształcenia u statutu materialnego rodziców może być przyczyną niepodejmowania przez uczniów działań dydaktycznych i społecznych.
- Dysfunkcje w rodzinach, negatywne wzorce postępowania.
- Profilaktyka w Szkole Podstawowej w Padwi Narodowej powinna koncentrować się na wzmacnianiu czynników chroniących:
- Czynny aktywny udział uczniów w życiu szkoły, oferującej wiele zajęć pozalekcyjnych, umożliwiających rozwój zainteresowań, a także będących sposobem na walkę z nudą.
- Przeciwdziałanie niepowodzeniom szkolnym poprzez umożliwienie uczniom korzystania z konsultacji przedmiotowych, dodatkowych zajęć dydaktyczno- wyrównawczych.
- Wspomaganie rozwoju społecznego uczniów poprzez zorganizowanie zajęć z zakresu psychoedukacji.
- Konstruktywna współpraca z rodzicami w zakresie wspomagania ich w prawidłowym pełnieniu funkcji wychowawczych.
- Stwarzanie możliwości samorealizacji i przynależności do pozytywnych grup rówieśniczych.
- Działalność profilaktyczna szkoły odbywa się we współpracy ze środowiskiem lokalnym, które pełni ważną rolę w kształtowaniu osobowości ucznia. Zgodnie z art. 5a ust.2 ustawy o systemie oświaty zapewnienie kształcenia, wychowania I opieki, w tym profilaktyki społecznej, jest zadaniem oświatowym gmin, powiatów i samorządów województw, dlatego nasza szkoła na bieżąco współpracuje z Urzędem Gminy w Padwi Narodowej.
- Aby zwiększyć skuteczność działań profilaktyczno- wychowawczych szkoła współpracuje także z następującymi instytucjami:
- Posterunkiem Policji w Tuszowie Narodowym,
- Wydziałem Prewencji KPP w Mielcu,
- Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Padwi Narodowej,
- Gminnym Ośrodkiem Kultury w Padwi Narodowej,
- Gminną Komisją Przeciwdziałania Problemom Alkoholowym w Padwi Narodowej,
- Kuratorami sądowymi działającymi na terenie gminy Padew,
- Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną w Mielcu,
- Sądem Rejonowym w Tarnobrzegu.
- Ośrodek Środowiskowej Opieki Psychologicznej I Psychoterapeutycznej dla Dzieci I I Młodzieży w Mielcu
IV. CELE I ZADANIA WYCHOWAWCZE SZKOŁY
Cele wychowawcze są realizowane przez społeczność szkolną, którą stanowią uczniowie, ich rodzice oraz wszyscy pracownicy szkoły działający w atmosferze wzajemnego zrozumienia i szacunku.
Celem wszystkich działań wychowawczych jest wszechstronna pomoc uczniowi w kształtowaniu i wypracowywaniu wewnętrznej harmonii we wszystkich sferach jego osobowości (fizycznej, psychicznej, emocjonalnej, intelektualnej i duchowej).
Szkoła w swym programie edukacyjnym i wychowawczym ma za zadanie przekazywać dzieciom wiedzę w sposób odpowiedni do naturalnej w ich wieku aktywności, kształtować postawy uczniów, umożliwiając im poznawanie świata w jego jedności i złożoności, wspomagać ich samodzielność uczenia się, inspirować do wyrażania własnych myśli i przeżyć, rozbudzić ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji.
Do realizacji powyższych zadań zobowiązani są wszyscy nauczyciele wypełniający swoje powinności wynikające z pracy edukacyjnej. Służy temu tworzenie klimatu współpracy nauczycieli, nauczycieli świetlicy, współpraca z pedagogiem szkolnym, nauczycielem – bibliotekarzem, księdzem, katechetą oraz placówkami wspomagającymi działania szkoły w zakresie wychowania i profilaktyki.
Wzory kultury, zachowania i mowy czerpiemy z dziedzictwa wiary i kultury, bogactwa i piękna poezji, literatury oraz wzorców osobowych, ludzi o wysokim autorytecie moralnym.
Szkoła Podstawowa w Padwi Narodowej stawia sobie w szczególności następujące zadania:
- Zapewnienie warunków do prawidłowego rozwoju wychowanków w przyjaznym, bezpiecznym i zdrowym środowisku w poczuciu więzi z rodziną i grupą rówieśniczą.
- Wprowadzenie dziecka w kręgi życia społecznego szkoły, gminy, regionu, ojczyzny oraz kształtowanie postawy poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego.
- Umacnianie wiary dziecka we własne siły i mobilizowanie do pracy nad sobą.
- Stwarzanie sytuacji zmuszających do dokonywania właściwych wyborów, hierarchizacji wartości i przestrzegania norm życia społecznego.
- Rozwijanie u uczniów dociekliwości poznawczej ukierunkowanej na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna w świecie.
V. WZÓR OSOBOWY UCZNIA
W efekcie prowadzonych działań wychowawczych absolwent klasy III Szkoły Podstawowej w Padwi Narodowej na miarę swoich możliwości powinien:
- być otwartym i ciekawym świata,
- poprawnie posługiwać się językiem polskim w mowie i piśmie, czytać ze zrozumieniem,
- posługiwać się matematyką w szkole i w życiu,
- być wrażliwym na piękno przyrody, szanować ją i rozumieć potrzebę ochrony środowiska,
- korzystać z różnych źródeł wiedzy,
- być chętnym do podejmowania działań, współpracy w zespole, rozwiązywania problemów,
- odpowiedzialnie wykonywać powierzone mu zadania,
- być odpowiedzialnym za swoje czyny i świadomym swojej pozycji w grupie, poznawać prawa i obowiązki ucznia,
- okazywać pozytywne uczucia i rozwiązywać konflikty bez agresji,
- być tolerancyjnym – szanować innych bez względu na ich odmienność ( rasa, wyznanie, niepełnosprawność)
- szanować symbole narodowe i religijne,
- współuczestniczyć w życiu klasy, grupy, rodziny, społeczności,
- troszczyć się o zdrowie i bezpieczeństwo własne oraz innych.
- przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny życia, a także ochrony przed chorobami zakaźnymi (np. COVID-19),
Absolwent po II etapie edukacyjnym powinien być:
- Odpowiedzialny, obowiązkowy, solidny
a/ poznaje swoje prawa i stara się podejmować obowiązki wynikające z roli ucznia w szkole i dziecka w rodzinie
b/ systematycznie przygotowuje się do lekcji,
c/ uczy się podejmowania odpowiedzialności za postępowanie własne i za swój udział w pracach grupy,
d/ próbuje zrozumieć motywy zachowań rówieśników,
e/ wie jak unikać zagrożeń,
f/ chętnie włącza się w życie klasy,
g/ jest wrażliwy – uczy się dostrzegać problemy innych i stara się pomagać w trudnych sytuacjach, szuka pomocy dla potrzebujących i nie przechodzi obok nich obojętnie,
h/ uczy się odpowiedzialności za własne słowa.
i/ zna zasady ochrony zdrowia psychicznego (w tym w sytuacji kryzysowej wywołanej epidemią COVID-19) oraz czynniki chroniące przed zagrożeniami wynikającymi z długotrwałej izolacji społecznej i reżimu sanitarnego).
- Samodzielny, zaradny, otwarty
a/ przejawia własną aktywność w podejmowaniu różnych zadań na terenie szkoły i domu,
b/ często pyta starszych, starając się zaspokoić własną ciekawość,
c/ podejmuje próby uporządkowania zdobytej wiedzy z różnych dziedzin życia,
d/ stara się planować swoje działania.
- Uczciwy, prawy, prawdomówny
a/ rozpoznaje pozytywne normy zachowań w otoczeniu szkolnym oraz domowym i stosuje się do nich,
b/ docenia znaczenie szczerości i prawdomówności,
c/ umie przyznać się do zachowania nieuczciwego i gotów jest ponieść konsekwencje,
d/ rozumie, że nie wolno zaspokajać własnych potrzeb kosztem cudzych praw i interesów,
e/ szanuje własność cudzą i swoją.
- Kulturalny, taktowny, szanujący siebie i innych, tolerancyjny
a/ dba o swój wygląd i higienę osobistą,
b/ dba o własne ciało, rozwija sprawność fizyczną, umie bronić się przed zagrożeniami niszczącymi zdrowie jak: alkohol, nikotyna, narkotyki oraz agresją i przemocą,
c/ zna podstawowe zasady kulturalnego zachowania obowiązującego w życiu codziennym i stosuje je,
d/ uczy się szacunku dla symboli narodowych i religijnych. W codziennym życiu w szkole, poza nią czci i szanuje symbole narodowe: Godło Polski, Flaga, Sztandar szkoły, symbole patrona szkoły itd.,
e/ uczy się szacunku dla innych ludzi, również odmiennych pod różnymi względami i stara się ich nie urazić swoim zachowaniem,
f/ okazuje szacunek dla osób starszych, chorych, niepełnosprawnych - czynnie włącza się w akcje humanitarne,
g/ zawsze zwraca się do innych w sposób życzliwy i taktowny pod względem kulturowym i językowym,
h/ przestrzega form grzecznościowych: przepraszam, dziękuję, wybaczam, proszę, nie używa słów obelżywych i wulgarnych,
i/ potrafi właściwie zachować się w różnych sytuacjach pozaszkolnych i pozadomowych (np. wycieczki, kino, teatr).
- Krytyczny wobec siebie i innych
a/ potrafi zachowanie własne i innych odnieść do systemu wartości obowiązujących nie tylko w społeczności lokalnej, ale też w naszym kręgu cywilizacyjnym i dostrzec ewentualne rozbieżności,
b/ podchodzi z dystansem do informacji płynących ze świata zewnętrznego, a zwłaszcza ze środków masowego przekazu i poddaje je krytycznej analizie,
c/ odróżnia w przekazach medialnych fikcję od świata realnego, opinię od faktów,
d/ kreuje postawę pozytywnego i zrównoważonego reagowania w sytuacjach trudnych, oraz właściwego sposobu wyrażania ocen i sądów aprobujących lub negujących różne zachowania swoje i innych osób.
- ZADANIA NAUCZYCIELI
Wszyscy nauczyciele uczą i wychowują:
- Dbają o wszechstronny rozwój ucznia, rozpoznają uzdolnienia i umiejętności, zachęcają do ich rozwoju, pomagają uczniom osiągającym słabe wyniki w nauce.
- Kształtują umiejętność uczenia się i planowania pracy.
- Uczą rozumienia świata i postrzegania go jako całości oraz pomagają uczniowi odnaleźć w nim swoje miejsce. Organizują wycieczki przedmiotowe z udziałem uczniów i rodziców.
- Współpracują z wychowawcą, pedagogiem, specjalistami.
- Przygotowują do udziału w życiu publicznym.
- Uczą komunikowania się, rozwiązywania w sposób twórczy problemów i podejmowania decyzji.
- Uczą współdziałania w zespole i pracy w grupie.
- Zachęcają do poszukiwania informacji.
- Dostrzegają i pochwalają pozytywne zachowania uczniów, przeciwdziałają agresji, przemocy w szkole.
- Rzetelnie informują wychowawców, rodziców, nauczycieli o osiągnięciach, uzdolnieniach i trudnościach uczniów.
- Rozwijają zainteresowania i zdolności uczniów.
- Zapoznają rodziców z kryteriami ocen.
- Organizują ciekawe lekcje z zastosowaniem aktywizujących metod nauczania oraz zajęcia z udziałem specjalistów.
- Biorą udział w warsztatach i konferencjach szkoleniowych.
- Realizują tematy wynikające z podstawy programowej.
VII. POWINNOŚCI WYCHOWAWCÓW I ICH KOMPETENCJE
Powinności nauczyciela –wychowawcy w I etapie edukacyjnym:
- Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej jest instruktorem w kształtowaniu umiejętności uczniów.
- Podejmuje on zadania: opiekuńcze, wychowawcze, profilaktyczne i wyrównujące szansę edukacyjne uczniów.
- Czuwa nad rozwojem moralnym, ukazując uczniom: dobro, prawdę, piękno i sprawiedliwość.
- Jest doradcą i przewodnikiem.
Zadania wychowawcze w I i II etapie edukacji:
Każdy nauczyciel jest wychowawcą, ale szczególną rolę pełni wychowawca klasy. Musi być on jednocześnie opiekunem, przyjacielem, doradcą, autorytetem i przewodnikiem.
- Troszczy się o rozwój kulturalny, emocjonalny i społeczny uczniów.
- Zna mechanizmy rządzące rozwojem emocjonalnym i psychicznym wychowanków.
- Panuje nad zespołem wychowanków i kieruje nim, w sposób, który umożliwia mu dyskretne i taktowne wywieranie wpływu na skład grupy rówieśniczej i zasady w niej obowiązujące, tak, aby zapewnić wszystkim uczniom udział w jej życiu.
- Powinien stwarzać atmosferę bezpieczeństwa emocjonalnego.
- Wychowawca w sposób taktowny interesuje się życiem pozaszkolnym uczniów, zna ich sytuację rodzinną, wspiera rodziców w działaniach wychowawczych.
- Informuje o sukcesach i niepowodzeniach, wspólnie z rodzicami szuka odpowiednich środków i metod oddziaływania.
- Wychowawca w trosce o higienę pracy ucznia czuwa nad całością procesu dydaktycznego.
Kompetencje:
- Wychowawca decyduje o kierunku pracy wychowawczej klasy, koordynuje działalność dydaktyczną nauczycieli uczących w danej klasie.
- Ocenia i opiniuje uczniów.
- Kieruje systemem nagród i kar.
- Rozwiązuje trudności wychowawcze w klasie.
- Reprezentuje klasę na posiedzeniach Rady Pedagogicznej.
- Czuwa nad frekwencją uczniów.
- Pełni funkcję mediatora pomiędzy uczniem a rodzicem, uczniem a nauczycielem.
- Otacza indywidualną opieką każdego wychowanka.
- Organizuje imprezy klasowe, wycieczki.
Diagnoza zespołu klasowego:
- Wychowawca poznaje zespół klasowy, rozpoznaje mocne i słabe strony uczniów.
- Diagnozuje uzdolnienia i zainteresowania uczniów.
- Rozpoznaje sytuację rodzinną pod względem materialnym i wychowawczym, ustala zakres potrzeb opiekuńczo-wychowawczych i organizuje pomoc.
- Określa pozycję ucznia w klasie.
- Systematycznie diagnozuje trudności w nauce, kontroluje frekwencję na lekcjach.
VIII. WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI
Cele współpracy:
- Zapewnienie harmonijnego rozwoju dziecka.
- Przeciwdziałanie zagrożeniom.
- Stworzenie jednolitego systemu oddziaływań wychowawców.
- Wymiana informacji o uczniu.
Wychowawca:
- Utrzymuje stały kontakt z rodzicami. Informuje ich o zaistniałych trudnościach w nauce i problemach wychowawczych.
- Angażuje rodziców w życie klasy i pomoc w pracach na rzecz szkoły (organizację wycieczek, imprez szkolnych).
- Przedstawia i uzgadnia kryteria oceny zachowania.
- Ustala formy kontaktów i terminy spotkań z rodzicami.
- Organizuje wystawy prac uczniów na wywiadówkach.
Rodzice:
- Uczestniczą w życiu szkoły, biorą udział w tworzeniu programu profilaktyczno- wychowawczego szkoły.
- Biorą udział w zebraniach i prelekcjach poświęconym zagadnieniom wychowawczym.
- Motywują dzieci do nauki.
- Pisemnie lub ustnie usprawiedliwiają nieobecności uczniów.
- Pomagają w organizowaniu wycieczek, imprez szkolnych.
Dokumentowanie pracy wychowawczej:
- Wychowawca opracowuje plan pracy wychowawcy klasowego oraz tematykę godzin wychowawczych spójne ze szkolnym Programem Wychowania przedstawia je do akceptacji rodziców.
- Wychowawca prowadzi zeszyt uwag o uczniach. Wychowawca ustala semestralną i roczną ocenę zachowania uczniów po konsultacji z nimi, Radą Pedagogiczną i innymi pracownikami szkoły. Informuje rodziców (prawnych opiekunów) w terminie określonym w SSO o zagrożeniu oceną niedostateczną.
IX. OBSZARY REALIZOWANIA PROGRAMU PROFILAKTYCZNO- WYCHOWAWCZEGO
W procesie dydaktycznym:
- Na poszczególnych przedmiotach.
- W ścieżkach edukacyjnych: prozdrowotnej, ekologicznej, czytelniczo– medialnej, wychowania do życia w społeczeństwie, wychowanie do życia w rodzinie wychowanie regionalne - dziedzictwo kulturowe w regionie.
- Poprzez działalność wychowawców klas.
- Zajęcia pozalekcyjne.
- Samorządność.
- Obchody uroczystości szkolnych, lokalnych i świąt narodowych.
- Organizowanie wycieczek oraz innych form wypoczynku i rekreacji.
- Udział w różnorodnych zadaniach podejmowanych przez środowisko lokalne.
X. DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
Samorząd Uczniowski - stanowi reprezentację społeczności uczniowskiej, jest przedstawicielem i rzecznikiem dzieci, współgospodarzem szkoły, organizatorem wewnętrznego życia szkolnego.
Samorząd Uczniowski jest znaczącym elementem pracy wychowawczej, a działalność samorządowa stanowi ważny egzamin przed przekroczeniem progu do odpowiedzialności, samodzielności i ponoszenia konsekwencji w życiu dorosłym.
Rozwój samorządności ma na celu:
- integrację społeczności szkolnej,
- inspirowanie samodzielnych działań uczniów w nauce, zabawie i pracy na rzecz szkoły i klasy. Uczniowie współuczestniczą w organizowaniu życia kulturalnego w szkole, identyfikują się z celami i zadaniami grupy,
- wdrażanie do przejmowania odpowiedzialności za realizację określonych zadań lub dziedzin życia szkoły,
- organizację dyżurów szkolnych, akcji charytatywnych, niektórych imprez szkolnych,
- stały kontakt z dyrekcją szkoły,
- przedstawiciele SU przedstawiają problemy szkoły, sugerują rozwiązania.
- ZADANIA I SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU PROFILAKTYCZNO-WYCHOWAWCZEGO
I. WYCHOWANIE DO ŻYCIA W SPOŁECZEŃSTWIE
Zadania | Sposoby realizacji | Rodzic/uczniowie | Odpowiedzialni | Termin | Ewaluacja
|
1. Kształcenie prawidłowej postawy ucznia w środowisku szkolnym | Przestrzeganie praw dziecka.
|
|
|
|
|
Dbanie o czystość, ład i porządek oraz o wystrój klasy i szkoły | Dobra organizacja dyżurów podczas przerw. |
| Wychowawcy klas Nauczyciele | Cały rok
| Obserwacje rozwoju osobowości uczniów
|
Współdziałanie w zespole, praca w grupie
| Zajęcia z wychowawcą (godz. wychowawcze), zajęcia integracyjne, wycieczki. | Klasy 1-8 | Wychowawcy | Cały rok
| Omawianie zachowań na zespole wychowawczym |
Uczenie działania zespołowego, tworzenia klimatu dialogu i efektywnej współpracy, umiejętności słuchania innych i szanowania ich poglądów.
| Zajęcia z zakresu: - komunikacji społecznej; - współpracy; - integracji zespołów klasowych; - radzenia sobie z emocjami; - kultury zachowania/stosowania się do norm, zasad; - empatii, tolerancji, akceptacji / funkcjonowania wśród innych; - wzmacniania poczucia własnej wartości; - analizy sytuacji problemowych i możliwości ich konstruktywnego rozwiązywania./ w ramach godzin wychowawczych | Klasy 1-8
| Wychowawcy Pedagog szkolny Psycholog szkolny
|
|
|
Kształtowanie prawdziwego obrazu siebie
| -Zajęcia psychoedukacyjne: wspieranie i rozwiązywanie problemów, gry i zabawy psychoedukacyjne
-Indywidualne rozmowy z wychowawcą, pedagogiem, psychologiem
-Lekcje wychowawcze dotyczące lepszego poznania siebie i swoich zainteresowań | Klasy 1-3
Klasy 1-8
Klasy 4-6
| Pedagog szkolny Psycholog Pedagog specjalny Psycholog, pedagog
| Cały rok
|
|
Dbanie o kulturę słowa
| -Zabawy edukacyjne -utrwalanie kulturalnych zachowań-„czarodziejskie słowa”: proszę, przepraszam, dziękuję:,
-Obchody tygodnia życzliwości i pozdrowień | Klasy 1-3
Klasy 1-8
| Wychowawca, pedagog, psycholog
Wychowawca, pedagog, psycholog
| Cały rok
18.11-22.11.24
|
|
Praca na rzecz innych- wolontariat | -Troska o kolegę, koleżankę z klasy-zajęcia z edukacji społecznej,
-Udział w akcjach charytatywnych
| Klasy 1-8
Klasy 1-8 | Wychowawca
Wychowawca, opiekun Szkolnego Koła Wolontariatu | Cały rok
Wg potrzeb |
|
2.Wzmacnianie poczucia własnej wartości
| Diagnoza uczniów sprawiających problemy wychowawcze.
Realizacja programu „APTECZKA PIERWSZEJ POMOCY EMOCJONALNEJ” (klasy 6b, 6c)
Współpraca z rodzicami, wspomaganie ich w roli wychowawczej.
Traktowanie uczniów z życzliwością i empatią.
Lekcje wychowawcze poświęcone tej tematyce. | R/Wspieranie dziecka w rozwoju, wskazywanie mocnych stron.
Rozwijanie w dzieciach podstawowych umiejętności Społecznych i emocjonalnych oraz przygotowanie do radzenia sobie z trudnościami
| Nauczyciele Pedagodzy Psycholog
Wychowawcy klas
Pedagog szkolny Psycholog Wychowawcy
Wszyscy nauczyciele
Nauczyciele | Cały rok
Cały rok
| Omawianie zachowań na zespole, wychowawczym/zeszyty uwag
|
Nauka nabywania świadomości własnych słabych i mocnych stron, kształtowanie samoakceptacji, budowanie poczucie własnej wartości. Kształcenie umiejętności rozpoznawania własnych emocji |
Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne
Lekcje wychowawcze poświęcone tej tematyce. |
Wg potrzeb (pomoc p-p)
Wychowawcy Pedagog szkolny Psycholog
|
Pedagog szkolny
|
Cały rok
|
Obserwacja rozwoju osobowości uczniów |
3.Budowanie pozytywnego klimatu w szkole.
| Dyspozycyjność dyrekcji, nauczycieli i pracowników szkoły w zakresie potrzeb i problemów zgłaszanych przez ucznia.
Zachęcanie uczniów do korzystania ze wsparcia pedagoga i psychologa.
Otwarta współpraca z Samorządem Szkolnym.
Zapoznanie się z publikacją ORE „ Dziecko w sytuacji kryzysowej. Wspierająca rola pracowników oświaty”
Śledzenie losów absolwentów szkoły.
Wskazywanie pożądanych wzorców zachowań.
Tematyka godzin wychowawczych. | R-Aktywne angażowanie w prace na rzecz klasy i szkoły
| Dyrekcja Nauczyciele Pedagog szkolny Pedagodzy specjalni
Rodzice
Dyrekcja Nauczyciele
Wychowawcy Pedagodzy Psycholog Nauczyciele
Wychowawcy klas | Cały rok
Cały rok
| Informacje od uczniów
Obserwacje zachowań uczniów |
Wdrażanie uczniów do radzenia sobie ze stresem i przygnębieniem.
| Podnoszenie samooceny uczniów poprzez indywidualne rozmowy.
|
| Wychowawcy Pedagodzy Psycholog Nauczyciele | Cały rok
|
|
4.Edukacja włączająca uczniów niepełnosprawnych w proces edukacji | Uwrażliwienie dzieci i młodzieży na problemy osób niepełnosprawnych.
Pomoc uczniom niepełnosprawnym poprzez podejmowanie działań: rehabilitacyjnych, rewalidacyjnych, logopedycznych i korekcyjnych.
Posiedzenia zespołów specjalistów do spraw udzielania pomocy p.p. (dla uczniów posiadających orzeczenie sppp/ppp).
Włączanie się w imprezy środowiskowe organizowane na rzecz osób chorych i niepełnosprawnych- Igraszki Mikołajkowe |
Uczestnictwo w posiedzeniach zespołów specjalistów. | Wychowawcy klas Pedagodzy specjalni
Pedagodzy specjalni Pedagog Psycholog Logopeda Nauczyciele specjaliści
| Cały rok
Przynajmniej 2x w roku | Obserwacja zachowań uczniów
Wymiana spostrzeżeń nauczycieli, rodziców
Analiza skuteczności udzielanej pomocy p.p.
|
5. Uświadamianie rangi wartości chrześcijańskich i humanitarnych
Niesienie pomocy potrzebującym, branie udziału w zbiórkach i akcjach charytatywnych
|
Organizacja akcji charytatywnych i ciekawych spotkań z ludźmi, którzy pomagają innym.
|
|
Wychowawcy klas Szkolne Koło Wolontariatu Pedagog szkolny Zaproszone osoby Wychowawcy Katecheci Rodzice |
Cały rok |
Informacje od nauczycieli i rodziców |
| Branie udziału w zbiórkach odzieży, obuwia, zabawek, pieniędzy, nakrętek i akcjach charytatywnych na rzecz dzieci, osób starszych z naszej gminy oraz osób potrzebujących (np. Szlachetna Paczka) |
| Szkolne Koło Wolontariatu Samorząd Uczniowski | Wg potrzeb |
|
Kultywowanie tradycji i zwyczajów.
| Projekcje filmów, pogadanki, książki, przykłady z życia, godziny wychowawcze, lekcje religii.
|
| Wychowawcy Pedagog szkolny Nauczyciele Katecheci |
|
|
6. Wzmacnianie prawidłowych więzi z rodziną
| Zajęcia edukacyjne z zakresu „Wychowania do życia w rodzinie“. |
| Nauczyciel WDŻ
| Cały rok | Obserwacja zachowań uczniów
|
Okazywanie miłości i szacunku rodzicom, rodzeństwu oraz innym domownikom
| Organizowanie imprez środowiskowych, czynne włączanie się w imprezy typu: Dzień Ziemniaka, Pożegnanie Lata, Piknik Rodzinny z okazji Dnia Dziecka |
| Wychowawcy Pedagog szkolny Nauczyciele
| Cały rok | Informacje rodziców o zachowaniach.
Ocena zachowań i postaw uczniów wyrażana przez nauczycieli uczących, wychowawców i innych osób |
Umiejętność wyrażania uczuć
| Pogadanki na godz. wychowawczych |
| Wychowawcy | Cały rok |
|
- WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE I OBYWATELSKIE
Zadania | Sposoby realizacji | Odpowiedzialni | Termin | Ewaluacja |
1. Kształtowanie więzi z ojczyzną, świadomości, tożsamości i dumy narodowej
|
Organizowanie uroczystości obchodów świąt i rocznic
Zapoznanie uczniów z historią państwa polskiego oraz symbolami państwowymi
Wycieczki krajoznawcze - poznanie miejsc pamięci narodowej |
Wychowawcy
Nauczyciele
Opiekun Samorządu Uczniowskiego
Rodzice
Nauczyciel bibliotekarz |
Cały rok |
Obserwacje uczniów
Informacje zwrotne rodziców |
2. Poznanie najbliższego środowiska lokalnego i specyfiki swojego regionu
Kształtowanie tożsamości narodowej w naszym regionie
Poznanie przeszłości i tradycji naszej okolicy
|
Organizowanie wycieczek po najbliższej okolicy (np. Muzeum Ignacego Łukasiewicza, GOK, i inne).
Zapoznanie się z monografiami naszej miejscowości i okolicy.
Pełnienie przez uczniów opieki nad miejscami pamięci narodowej, pomnikami narodowymi.
Prowadzenie kroniki szkolnej.
Poznanie tradycji swojej szkoły (historii, symboli, patrona, hymnu szkoły, osiągnięć).
Propagowanie dorobku uczniów w środowisku lokalnym występów artystycznych, rozgrywek sportowych, konkursów przedmiotowych.
Zamieszczanie informacji na stronie internetowej. |
Wychowawcy
Nauczyciele
Bibliotekarz |
Cały rok
|
Obserwacje uczniów
Informacje zwrotne od ludzi spotykającymi się z uczniami naszej szkoły |
3. Rozwijanie poczucia tożsamości europejskiej
Poznanie historii Polski i Europy oraz kultury i zwyczajów w krajach europejskich |
Organizacja spotkań i pogadanek.
Organizacja konkursów o państwach Unii Europejskiej.
Dostarczanie podstawowej wiedzy na temat Unii Europejskiej, jej symboli i kultury. |
Nauczyciele
Wychowawcy
Nauczyciele języka angielskiego i niemieckiego |
Cały rok szkolny |
Rozmowy z uczniami
Osiągnięcia uczniów w konkursach językowych
|
III. WYCHOWANIE PROZDROWOTNE I PROEKOLOGICZNE
Zadania | Sposoby realizacji | Rodzic | Odpowiedzialni | Termin | Ewaluacja
|
1. Profilaktyka zdrowotna
| Pogadanki z zakresu profilaktyki zdrowotnej. |
| Wychowawcy
| Cały rok
|
|
Wdrażanie do różnych form aktywności fizycznej.
| Organizacja zajęć pozalekcyjnych, propagowanie zdrowego stylu życia. Przekonywanie o roli ruchu dla zdrowia; kształtowanie nawyku uprawiania ćwiczeń na zajęciach z wychowania fizycznego i godz. wychowawczych.
Realizacja programu profilaktycznego: „Moje dziecko idzie do szkoły” (klasy 0 )
„Zawsze razem” (klasy )
Realizacja programu profilaktycznego: „Trzymaj formę” (klasy 5,6 )
Realizacja programu profilaktycznego: „Chroń się przed kleszczami” (klasy I, IV)
Realizacja programu profilaktycznego „Podstępne WZW" ( klasy 7 i 8) |
| Rodzice
Nauczyciele w-f, higienistka szkolna, zaproszeni goście
Koordynator: Agata Pazdyk Wychowawcy klas 0a, 0b, 0c, 0d
Koordynator: M. Hyjek Wychowawcy klas 3a, 3b
Koordynator: A.Łogin Wchowawcy Klas:5a,5b,6a,6b,6c
Koordynator: K. Zych kl.1, A. Rusek kl. 4 Wychowawcy klas 1a, 1b, 1c,4a, 4b
Koordynator: G. Serafin | Cały rok
Cały rok
| Wzajemna wymiana spostrzeżeń nauczycieli, wychowawców, rodziców
Obserwacje
Wymiana spostrzeżeń nauczycieli, rodziców
sprawozdanie |
Promowanie aktywnego odpoczynku. Uświadamianie znaczenia ruchu dla zdrowia człowieka. | - pogadanki na lekcjach wychowawczych, lekcjach biologii, wychowania fizycznego itp |
| Wychowawcy nauczyciele: biologii, przyrody, w-f | Cały rok |
|
| Organizacja imprez szkolnych, gier i zabaw (np. Dzień Dziecka, wyjazdy do kina, teatru, galerii, udział w turniejach, zawodach sportowych, wycieczkach). |
|
|
|
|
| Prelekcje w klasach VI odnośnie okresu dojrzewania dziewcząt i zmian zachodzących w ich organizmie „ Między nami kobietkami”
|
| Pedagog szkolny pielęgniarka |
|
|
Poznanie zasad
| Pogadanki na godzinach wychowawczych.
Gazetka ścienna - Zdrowo jem, zdrowo żyję.
Pogadanki z pielęgniarką, dietetykiem.
Jak nie dać się kompleksom ?- profilaktyka zaburzeń odżywiania/ lekcje wychowawcze, warsztaty
Wskazywanie zagrożeń wynikających ze złego odżywiania oraz nieodpowiedniego stylu życia. |
| Wychowawcy
Samorząd Uczniowski
Specjalista-dietetyk |
|
|
2. Ochrona zdrowia psychicznego
Kształtowanie zachowań sprzyjających zdrowiu psychicznemu
Poszerzanie wiedzy uczniów na temat wpływu sytuacji kryzysowej na funkcjonowanie w szkole oraz możliwości uzyskani pomocy w szkole i poza szkołą.
|
- nauczanie efektywnego wykorzystania czasu wolnego - rozwijanie poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych - rozwijanie umiejętności osobistych i społecznych sprzyjających dobremu samopoczuciu i pozytywnej adaptacji do zadań i wyzwań codziennego życia.
Realizacja rekomendowanego programu profilaktycznego „ ISKRA ODPORNOŚCI”
Pogadanki/prelekcje na godzinach wychowawczych.np.: „ Nawyki zagrażające dobremu samopoczuciu”
|
Klasy 1-8
Klasy 8a,8b,8c
Klasy 4-8 |
Wychowawcy Psycholog Pedagog Dyrektor szkoły
Psycholog Pedagog
|
Cały rok
Cały rok |
|
Wspieranie uczniów, u których rozpoznano objawy depresji lub obniżenia kondycji psychicznej. | Indywidualne rozmowy wspierające z każdym uczniem, jego rodzicami. |
| Wychowawcy Psycholog Pedagog Dyrektor szkoły | Cały rok |
|
3.Wzmacnianie u uczniów postaw promujących zdrowy styl życia, przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym.
| Tydzień promocji zdrowia w szkole PASJE, ZAINTERESOWANIA,TALENTY ALTERNATYWĄ DLA ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH ( godziny wychowawcze poświęcone możliwościom pochwalenia się swoimi zainteresowaniami).
Wskazywanie na szkodliwość używek i farmaceutyków oraz ukazywanie zagrożeń jakie niosą ze sobą uzależnienia.
Wdrażanie do asertywnego zachowania w obliczu zagrożeń współczesnego świata ze szczególnym uwzględnieniem reakcji na sytuacje stresowe.
| R-Sprawuje nadzór nad korzystaniem z nowych mediów w domu.
R-Zna przyczyny, skutki zażywania środków psychoaktywnych, wie gdzie zwrócić się o pomoc.
| Wychowawcy Samorząd Uczniowski
Nauczyciele przyrody, biologii
Nauczyciele wf-u
Wychowawcy
Rodzice |
| Wzajemna wymiana spostrzeżeń nauczycieli, wychowawców, rodziców. |
4.Pierwsza pomoc
| Uczenie podstawowych umiejętności w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej ( zakres wprowadzanych umiejętności w zależności od wieku dzieci). | Dostosowanie oczekiwań do możliwości dziecka.
| nauczyciele w-f
nauczyciel edb | Kwiecień
|
|
5.Kształtowanie świadomości ekologicznej
| Umożliwianie udziału w akcjach "Sprzątanie Świata", "Dzień Ziemi".
Promowanie konkursów ekologicznych i happeningów.
Popularyzowanie czasopism o tematyce ekologicznej. |
| Dyrekcja Wychowawcy
Nauczyciele przyrody
Nauczyciele
|
Cały rok
|
Dyplomy i wyróżnienia w konkursach
Obserwacja
|
6.Profilaktyka agresji i przemocy w szkole
Zapobieganie agresji i przemocy
Zapewnianie bezpiecznych warunków wychowania i nauki
Kształtowanie postaw tolerancyjnych
| Spotkania i pogadanki z przedstawicielami policji, kuratorami, pedagogiem szkolnym
Pedagogizacja rodziców (organizowanie spotkań, prelekcji, pogadanki z wychowawcą, projekcje filmów edukacyjnych)
Wdrażanie programów profilaktycznych dotyczących przemocy, agresji | Zgłaszanie szkole zaobserwowanych niepokojących zmian w zachowaniu dziecka. Informowanie o zaistniałych negatywnych zdarzeniach z udziałem uczniów poza terenem szkoły.
| Nauczyciele
Pedagog szkolny
Policjant
Pedagog
Wychowawcy
Rodzice
| Cały rok
Cały rok
| Obserwacje
Wymiana spostrzeżeń nauczycieli
Ankiety
|
Integrowanie społeczności uczniowskiej
Kształtowanie postawy asertywnej
Kształtowanie umiejętności rozwiazywania problemów bez użycia siły
Uczenie prawidłowej komunikacji w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych
Uczenie zasad współżycia społecznego i konsekwencji niewłaściwego zachowania się | - lekcje wychowawcze, - wycieczki, - imprezy klasowe - zajęcia z pedagogiem poświęcone integracji grupowej
Wykorzystanie na lekcjach wychowawczych filmów o agresji i jej unikaniu.
Systematyczna praca z uczniami dopuszczającymi się przemocy fizycznej, po wcześniejszym zgłoszeniu takiej potrzeby przez wychowawcę lub nauczyciela.
-spotkania indywidualne z uczniami sprawiającymi trudności wychowawcze, -rozmowy z wychowawcą, pedagogiem, psychologiem, -kontrakt z uczniem, -zajęcia z pedagogiem\psychologiem poświęcone komunikacji społecznej
-Zabawy edukacyjne, -Utrwalanie kulturalnych zachowań- „czarodziejskie słowa”: proszę, przepraszam, dziękuję
-zapoznanie uczniów z zasadami oceniania zachowania, -omawianie zachowania uczniów podczas indywidualnych spotkań z rodzicami, -przypominanie regulaminów imprez kulturalnych, sportowych oraz wycieczek. -lekcje wychowawcze na temat na temat „ Konsekwencje niewłaściwego zachowania w szkole”, |
Klasy 1-8
Klasy 1-3
Klasy 4-8
| Wychowawcy Pedagog szkolny
Wychowawcy Nauczyciele Pedagodzy
Psycholog Pedagodzy
Wychowawcy, Nauczyciele przedmiotów, Psycholog, Pedagog
Wychowawcy Pedagog
wychowawcy | Cały rok
Cały rok
|
|
7.Profilaktyka uzależnień od papierosów, alkoholu i narkotyków
| Organizowanie pogadanek, prelekcji dla uczniów ze specjalistami/terapeutami i członkami grupy AA ( Poradnia Uzależnień w Stalowej Woli Projekcje filmów z zakresu profilaktyki uzależnień, prezentacje multimedialne | Czujność w trosce o zapobieganie uzależnieniom dziecka.
| Nauczyciele
Pedagog szkolny
|
|
|
Dostarczanie informacji o mechanizmach i następstwach próbowania używek | Zajęcia wychowawcze: - jak ustrzec się przed nałogami - jak kształtować silną wolę | Klasy 4-8
| Wychowawcy Pedagog Psycholog |
|
|
8.Profilaktyka zagrożeń wynikających z korzystania z nowoczesnej technologii (telefon kom., tablet, komputer, Internet) | Zajęcia profilaktyczne prowadzone w ramach godz. wychowawczych, zajęć komputerowych i informatyki
Spotkania i pogadanki z policją (wg potrzeb)
Pogadanki dla rodziców na zebraniach
Egzekwowanie zakazu używania telefonów | Klasy 1-8
| Wychowawcy Nauczyciele zajęć komputerowych i informatyki
Wychowawcy Nauczyciele, Pedagodzy Psycholog | Cały rok
Cały rok | Obserwacje uczniów
Wymiana spostrzeżeń nauczycieli, rodziców.
|
9.Prowadzenie interwencji pedagogicznej | Obserwacja relacji rówieśniczych
Rozmowy indywidualne z uczniami i ich rodzicami, opiekunami
Rozmowy wychowawcze i interwencyjne z policjantem
Współpraca z kuratorami sądowymi
Spotkania interdyscyplinarne w Ośrodku Pomocy Społecznej w Padwi |
| Pedagodzy Psycholog Pedagodzy Psycholog
Pedagodzy Psycholog
Pedagodzy
Dyrektor | Cały rok
|
|
IV. DORADZTWO ZAWODOWE
Zadania | Sposoby realizacji | Rodzic/ uczniowie | Odpowiedzialni | Termin | Ewaluacja
|
1. Pomoc w rozpoznawaniu indywidualnych możliwości, zainteresowań, uzdolnień i predyspozycji uczniów ważnych przy dokonywaniu w przyszłości wyborów edukacyjnych i zawodowych. | - wstępne zapoznanie uczniów z różnorodnością zawodów, - stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zainteresowań oraz pasji, - zapoznanie uczniów z różnorodnością zawodów, jakie człowiek może wykonywać, | klasy 1-3
| wychowawca |
|
|
- uruchomienie kreatywności uczniów na temat swojej przyszłości, - stwarzanie sytuacji edukacyjnych i wychowawczych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zdolności, zainteresowań oraz pasji. | klasy 4-6 | Wychowawcy Nauczyciele przedmiotowi np. plastyki, muzyki, j.polskiego |
|
| |
-podnoszenie świadomości uczniów w braniu odpowiedzialności za indywidualny rozwój osobisty, - rozbudzanie aspiracji zawodowych i motywowanie do działania, - wdrażanie uczniów do samopoznania wewnętrznego potencjału, - kształcenie umiejętności analizy swoich mocnych i słabych stron, - rozwijanie umiejętności pracy zespołowej i współdziałania w grupie, | klasy 7-8
| Wychowawca Doradca zawodowy |
|
| |
2.Podejmowanie właściwych decyzji | - cykliczne zajęcia z doradcą zawodowym; - spotkania dla zainteresowanych rodziców poświęcone doradztwu zawodowemu - udział w targach szkół, - autodiagnoza preferencji edukacyjnych i zawodowych, | Klasy 7-8 Rodzice | Doradca Wychowawcy klas 7-8 |
|
|
XII. EWALUACJA PROGRAMU WYCHOWAWCZEGO
W ustaleniu czy realizowany program przynosi oczekiwane efekty, niezbędna jest jego ewaluacja. W tym celu należy przeprowadzić wśród uczniów, rodziców i nauczycieli ankiety. Ewaluację wyników należy przeprowadzić pod koniec roku szkolnego i opracować wnioski do pracy na następny rok szkolny.
Sposoby ewaluacji:
- ankieta
- analiza dokumentacji szkolnej
- rozmowy z uczniami i rodzicami
- spotkania Rady Rodziców
- hospitacje, obserwacje zajęć, imprez i uroczystości szkolnych
- obserwacja
- inne
- USTALENIA KOŃCOWE
Za realizację Programu Profilaktyczno- Wychowawczego Szkoły odpowiedzialni są wszyscy pracownicy Szkoły. Dyrektor Szkoły czuwa nad prawidłowością jego realizacji. Za realizację poszczególnych zakresów odpowiedzialni są nauczyciele zadeklarowani, bądź zaproponowani przez Dyrektora Szkoły. Program podlega monitorowaniu i ewaluacji.

